Prawo pracy stanowi, że pracodawcy ponoszą odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo w zakładzie pracy i są zobowiązani do ochrony zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i technologii. W ramach takiego obowiązku pracodawcy muszą między innymi zapewnić pracownikom odpowiednie oświetlenie w miejscu pracy. Z kolei ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy precyzują, że na stanowiskach pracy stałej powinno być zapewnione światło dzienne, chyba że technologia produkcji wyklucza taką możliwość lub ze względu na specyfikację produkcji jest to niewskazane, a pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
Oświetlenie na poszczególnych stanowiskach pracy
Oświetlenie dzienne poszczególnych stanowisk pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy i wymaganej dokładności oraz spełniać wymagania określone w Polskich Normach. Bez względu od dostępu światła dziennego w miejscu pracy należy zapewnić oświetlenie o parametrach zgodnych z Polskimi Normami. Z kolei wymagania techniczne dla budynku i jego usytuowania wymagają, aby pomieszczenie przeznaczone do użytku i na pobyt ludzi zapewniało oświetlenie dzienne odpowiednie do przeznaczenia pomieszczeń, kształtu i wielkości pomieszczenia. I tak w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie, stosunek powierzchni okna do podłogi powinien wynosić co najmniej 1:12.
Dopuszcza się doświetlenie pomieszczeń wyłącznie światłem sztucznym, jeżeli oświetlenie dzienne nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze względów technologicznych bądź uzasadnione celowością zlokalizowania tego pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej światła dziennego.
W powyższych okolicznościach, gdy pomieszczenie jest stałym miejscem pracy w rozumieniu ogólnych przepisów BHP, dla zastosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym, w tym elektrycznym, wymaga uzyskania zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanego po zasięgnięciu opinii okręgowego inspektora pracy.
W związku z tym, aby zatrudniać pracowników w pomieszczeniach bez dostępu do światła dziennego pracodawca, musi dysponować takimi pomieszczeniami i jednocześnie planować prowadzenie w tych pomieszczeniach działalności produkcyjnej, jeśli zastosowana technologia produkcji sprawia, że światło słoneczne nie jest odpowiednie. Dlatego możliwość pracy w pomieszczeniu bez światła dziennego jest odpowiednia dla zakładów produkcyjnych, w których zastosowana technologia wymaga jedynie sztucznego oświetlenia.
Prawidłowe oświetlenie dzienne i elektryczne w pomieszczeniu pracy musi zapewniać odpowiednią jakość widzenia, na co składa się dostateczne natężenie światła i równomierność oświetlenia, prawidłowy rozkład cieni, właściwa barwa światła i brak tętnienia, stałość strumienia świetlnego oraz wyeliminowanie olśnień.
Oświetlenie dzienne poszczególnych stanowisk pracy musi być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy, odpowiednie do wymaganej dokładności, zgodne z wymaganiami normy (PN- EN12464-1:2012: ”Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.” Norma ta określa wymagania oświetleniowe miejsc pracy we wnętrzach, w celu stworzenia warunków zapewniających komfort i właściwą wydolność wzrokową.
Należy również wspomnieć, że pośrednie doprowadzenie światła naturalnego do pomieszczeń pracy stałej nie spełnia wymogów techniczno-budowlanych oraz ogólnych przepisów bhp dla pomieszczeń pracy stałej. Z kolei spełnienie wymaganego poziomu oświetlenia światłem naturalnym ustala się przeliczając obliczając powierzchnię okna w stosunku do powierzchni podłogi.
Ponadto przepisy wymagają, aby pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi miało zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do przeznaczenia pomieszczenia, jego kształtu i wielkości. Natomiast za pomieszczenia nieprzeznaczone na pobyt pracowników uważa się miejsca, w których łączny czas przebywania pracownika nie przekracza 2 godzin w ciągu jednej zmiany roboczej, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymywaniem go w czystości i porządku.
